Emmy Bergsma
Zijn we voorbereid als de dijken overlopen of doorbreken? De overheid zegt daar maatregelen voor te willen nemen, maar gebeurt dat ook? Onderzoeker Emmy Bergsma nam voor de Algemene Rekenkamer het overheidsbeleid over meerlaagse veiligheid onder de loep.
"Dijken verhogen is een politieke keuze, wees eerlijk over de gevolgen."
Wat onderzoek je?
Ik onderzoek waterbeleid. De laatste jaren deed ik dat bij de Algemene Rekenkamer. Daar heb ik meegewerkt aan een rapport over waterveiligheid. Traditioneel bouwen we in Nederland dijken om ons te beschermen tegen het water, maar de kans dat een dijk overloopt of doorbreekt wordt steeds groter door klimaatverandering. De gevolgen daarvan kunnen groot zijn. Daarom besloot de overheid in 2009 ook in te zetten op maatregelen voorbij dijkversterking. Zodat rivieren meer ruimte krijgen, er bij een overstroming weinig schade aan huizen optreedt, er noodopvang is en de elektriciteit of het internet blijft werken op cruciale plekken als een ziekenhuis. Dat noemen we ‘meerlaagsveiligheid’.
Hoe ben je bij dit onderwerp terechtgekomen?
Ik ben begonnen als sociaal geograaf en vond vraagstukken over de verdeling van water interessant. Als het droog is, wie krijgt dan het water? En als we ons beschermen tegen overstromingen, hoeveel risico nemen we dan en wie loopt het meeste risico? Ik heb me eerst verdiept in de filosofische vraag: wat is een rechtvaardige verdeling? Maar in de praktijk is het vooral belangrijk: wie bepaalt? Daar ging mijn promotieonderzoek over. Uiteindelijk kwam ik bij de Algemene Rekenkamer terecht. Daar beoordeelde ik het nationale water(veiligheids)beleid.
Hoe ziet jouw onderzoek eruit?
In ons rapport concludeerden we dat de Rijksoverheid dijken blijft versterken en bijna nooit maatregelen áchter de dijk neemt. Dat komt vooral doordat de kust- of rivierbescherming aan allerlei regels moeten voldoen. Die regels zijn bedacht voor dijken met het idee dat zij het water moeten tegenhouden. Een maatregel die rekening houdt met de gevolgen van een overstroming, past daardoor heel lastig in de plannen.
Op zich is het niet erg om vooral dijken te versterken, die keuze is aan de politiek. Maar dan moet je wel eerlijk zijn over de gevolgen op de lange termijn: huizen aan de dijk moeten bijvoorbeeld weg om ruimte te maken, het landschap verandert en de kosten gaan omhoog. En áls een dijk overloopt of doorbreekt, kan de schade enorm zijn. Daar moet je als samenleving op voorbereid zijn.
Waarom is jouw onderzoek belangrijk?
Het rapport werd verschillend ontvangen. Sommige collega’s uit de waterwereld herkenden de conclusies, anderen vonden ons te kritisch op dijkversterking. Ons rapport laat zien dat er verschillende manieren zijn om Nederland te beschermen tegen overstromingen, ook voorbij de dijk. Zelf vind ik het vooral belangrijk dat de politiek de verschillende opties goed en eerlijk afweegt. Dat gebeurt op dit moment onvoldoende. Daarom hebben we de conclusies besproken met overheden en onderzoeksinstituten. We hebben ook een spel ontwikkeld om mensen zelf de moeilijkheden van meerlaagsveiligheid te laten ervaren. Dat werkt heel goed! Het spel brengt het gesprek hierover op gang.
Wat wil je over 5 jaar hebben bereikt?
Ik ga nu aan de slag als beleidsadviseur Water bij de gemeente Soest. Dat voelt als een logische stap, nog dichter bij het vuur. Gemeenten bepalen waar gebouwd mag worden en hoe (veel) ruimte wordt gemaakt voor water. Hierbij staan de belangen van verschillende groepen soms tegenover elkaar. Het lijkt me mooi om na jarenlang onderzoek bij te dragen aan concrete oplossingen voor waterbeleid.
Wil je meer lezen over 'Voorbij de dijk' of het werk van Emmy Bergsma?
