Philipsdam
De Philipsdam was geen onderdeel van het oorspronkelijke Deltaplan. De dam ligt tussen de Krammer en de Oosterschelde en verbindt Sint-Philipsland via de Grevelingendam met Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland.
In de Philipsdam zitten de Krammersluizen voor beroepsvaart en pleziervaart.
De Philipsdam in cijfers
- Gebouwd tussen 1976 en 1987
- 7 kilometer lang
- 11 kleine caissons van 6 meter hoog, 7,5 meter breed en 11 meter lang
- 2 sluizen voor beroepsvaart van 280 meter lang en 24 meter breed
- 2 jachtsluizen voor recreatievaart van 75 meter lang en 9 meter breed
Ontstaan
In het oorspronkelijke Deltaplan was niet gerekend op de Philipsdam. Dat komt omdat het plan was om de Oosterschelde volledig af te sluiten. Daarmee zouden eb en vloed verdwijnen en zou de Oosterschelde zoetwater worden. Dat zoete water kon worden gebruikt voor drinkwater en voor de landbouw. Daarbij zou de scheepvaart op de drukbevaren route van de Rotterdamse haven naar Antwerpen geen last meer hebben van eb en vloed. Maar de afsluiting van de Oosterschelde zou wel ten koste gaan van de natuur.
Toen werd besloten de natuur in de Oosterschelde te beschermen, wilden we tegelijkertijd zoveel mogelijk van de voordelen behouden van het geplande zoetwaterbekken. Daarvoor werden de ‘compartimenteringswerken’ gebouwd: de Philipsdam, de Oesterdam, de Markiezaatskade en de Bathse Spuisluis. De waterbekkens achter deze Deltawerken werden ‘gecompartimenteerd’, oftewel gescheiden van de Oosterschelde en diens getijden.
Deze Deltawerken zijn dus niet gebouwd ter bescherming tegen de zee, maar om het water achter de compartimenteringswerken af te schermen van de zoute Oosterschelde. De Philipsdam maakte samen met de Oesterdam de oppervlakte van de Oosterschelde kleiner, waardoor het effect van het getij weer groter werd en het natuurgebied in stand bleef. Om de scheepvaart door te laten gaan werd een groot sluizencomplex gebouwd: de Krammersluizen.
Bouw
De Philipsdam werd aangelegd tussen Sint Philipsland en de reeds aangelegde Grevelingendam. Dit was zo ver mogelijk ‘achterin’ het Oosterscheldebekken aangelegd om het natuurgebied van de Oosterschelde zo groot mogelijk te maken. Daarbij kon zo eventueel een open verbinding worden gemaakt tussen het Grevelingenmeer en de Krammer, als het Grevelingenmeer in de toekomst toch zoet zou worden. De aansluiting op de Grevelingendam betekende bovendien een makkelijke aansluiting op de wegen die hier al lagen.
Voor de bouw van de Philipsdam zijn géén betonnen caissons gebruikt; in plaats daarvan is de Krammer volgestort met zand. Dat is uniek voor de diepte van deze zeearm.
Krammersluizen
De Krammersluizen vormen een immens complex: het is een van de grootste werken ooit door Rijkswaterstaat ontworpen en uitgevoerd. In totaal bevat dit complex de sluiskolken, het zoetwaterbekken, het zoutwaterbekken en de bedieningsgebouwen. Over het sluizencomplex is een brug gebouwd met een beweegbaar gedeelte over de noordelijke sluiskolk. Sinds 2017 staan er ook 34 windmolens op het complex.
Omdat de sluizen op de grens van zout en zoet water liggen, hebben ze een slim systeem om dat water van elkaar te scheiden. Als de sluis opent en een schip vaart naar binnen, mengt zoet- en zoutwater met elkaar. Maar zoetwater is lichter dan zoutwater. Dus als de sluis gesloten is, wordt vervolgens ‘onderin’ het zoutwater weggepompt of ‘bovenin’ het zoetwater (afhankelijk van de vaarrichting). Daarna kan de sluis weer open en kan het schip in één soort water wegvaren. In scheepvaartkringen worden de Krammersluizen door deze bijzondere constructie wel ‘slakkensluis’ genoemd, want het neemt nogal wat tijd in beslag!
In 2014 is geëxperimenteerd met een nieuwe manier om het zoete en zoute water te scheiden. Een bellenscherm blaast luchtbellen vanaf de bodem omhoog. Schepen kunnen hier doorheen varen, maar zoutwater wordt hierdoor tegengehouden. Daarbij wordt gespoeld met zoetwater. Vanaf 2025 worden de Krammersluizen gerenoveerd met dit nieuwe systeem, dat het ook voor vissen makkelijker maakt om van de Oosterschelde naar de rivieren te zwemmen.
