Grevelingendam


Plaats: verbindt Goeree-Overflakkee met Schouwen-Duiveland
Bouwperiode: tussen 1958 en 1965
Lengte: 6 kilometer
Functie: dam/weg (N59)

De Grevelingendam is in de eerste plaats niet gebouwd om te beschermen tegen overstromingen, maar om de bouw van de Haringvlietdam, de Brouwersdam en de Oosterscheldekering makkelijker te maken.

Historie
De Grevelingendam is de vierde van de uitgevoerde Deltawerken. Met de aanleg werd in 1958 al begonnen, maar door allerlei tegenslagen (o.a. bodemgesteldheid) werd de dam pas in 1965 opgeleverd. De opening werd op 1 april 1965 verricht door Minister Van Aartsen, de latere Commissaris van de Koningin in Zeeland. De Grevelingendam verbindt Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee. Weliswaar ligt de dam aan de Oosterschelde, maar grenst niet aan de Noordzee. Het is dus een secundaire dam. Waarom is dan toch de dam daar aangelegd? Zowel met het oog op de aanleg van de Haringvlietdam als de Brouwersdam en de latere Oosterscheldekering, was het gewenst om de stroomsnelheden in de Oosterschelde, de Grevelingen en het Haringvliet te verminderen. Dat maakte de aanleg van die Deltawerken minder complex door de lagere stroomsnelheden in de af te sluiten zeearmen. De Grevelingendam is dus de grote steunpilaar van de andere Deltawerken.

Hergebruik
Wist je dat de kabelbaan door een Frans bedrijf is gebouwd? Dat bedrijf, Neyrpic, heeft het zodanig gemaakt dat het afgebroken en opnieuw te gebruiken was. Dat is dan ook gebeurd bij o.a. de Brouwersdam en de Haringvlietdam. Kunnen we er nog iets van zien? Jazeker, want op het noordelijk deel van de Grevelingendam staat ter herinnering nog een onderdeel: een ankerblok.

Het ontwerp
In het ontwerp werden drie technieken toegepast: opspuiten met zand in het middendeel (over de plaat van Oude Tonge), het gebruik van caissons in het zuidelijk deel en het storten van betonblokken in het noordelijk deel. Er werd gebruikt gemaakt van het type caisson dat ook bij de sluiting van de Zandkreekdam was gebruikt (alleen een beetje hoger). Nieuw was de inzet van een kabelbaan met gondels waarmee stenen en asfaltafval in het sluitgat werden gestort. Deze techniek werd daarna ook gebruikt bij de aanleg van de Brouwersdam en de Haringvlietdam. Over de dam werd ook een weg voorzien, de N59.
Voor het eerst werd in dit werk ook rekening gehouden met de recreatieve ontwikkelingen en natuuraspecten. Daarvoor werden landschapsarchitecten ingeschakeld (Ellen Brandes en Nico de Jonge). Ongeveer 3.000 hectare land is door de dam permanent drooggevallen, wat zorgde voor veel nieuwe natuur.

De bouw
Zoals gezegd duurde de bouw 7 jaar. Maar in 1958 had men nog minder ervaring dan bijvoorbeeld later bij de aanleg van de Brouwersdam. Het gebruik van caissons was onderhand van een ‘bewezen techniek’, maar pas bij latere projecten (bijvoorbeeld de Veerse Dam) maakte men gebruik van doorontwikkelde doorlaatcaissons (met schuiven waar het water doorheen kon stromen totdat het laatste caisson was afgezonken, waarna de schuiven werden gesloten.). Door de bodemgesteldheid konden niet over de hele lengte caissons worden geplaatst. Zo ontstond het idee van de inzet van een kabelbaan met gondels om het stroomgat vol te storten.

Grevelingendam

Ontwikkelingen
Nadat ook de Brouwersdam in 1971 voltooid was, ontstond het Grevelingenmeer, het grootste zoutwatermeer van Europa (zo’n 11.000 hectare). De doelstelling dat de recreatie zich zou kunnen ontwikkelen, is zeker gehaald. Duizenden recreëren in dat gebied, jachthavens zijn ontstaan, de natuur heeft zich ontwikkeld: het is een prachtig gebied geworden.
Aparte vermelding verdient de Flakkeese Spuisluis (in feite een grote hevel) die in 1983 is aangelegd ongeveer halverwege de dam. De aanleg werd noodzakelijk geacht om het zoutgehalte in het oostelijk deel van de Oosterschelde op peil te houden wanneer de Oosterschelde zou zijn afgesloten. Met de aanleg van een open kering in 1986 verloor de spuisluis zijn functie. Rijkswaterstaat heeft de spuisluis na verbouw weer in ere hersteld, nu om meer zout water in het Grevelingenmeer te kunnen inlaten ten behoeve van de verbetering van de waterkwaliteit.

Vandaag de dag
Er zijn plannen om in de Brouwersdam een getijdencentrale aan te leggen. Om te kunnen experimenteren met verschillende soorten turbines die daarvoor nodig zijn, is het plan ontwikkeld om van de Flakkeese Spuisluis een Tidal Test Centre te maken. Een consortium van bedrijven is daarmee aan de slag gegaan en is ook met de uitvoering begonnen, maar heeft in het voorjaar 2020 faillissement moeten aanvragen. Rijkswaterstaat zoekt, als eigenaar van de spuisluis, naar een oplossing voor de ontstane situatie, maar op dit moment is die nog niet gevonden.
Ook leven er ideeën om in het noordelijk deel een brug te bouwen, zodat het Grevelingenmeer (weer) rechtstreeks verbonden is met de Krammer en het Volkerak. Maar dat kan alleen als de plannen om het Volkerak-Zoommeer zout te maken doorgang zouden vinden. En dat is voorshands niet aan de orde, zodat die brug ook voorlopig wel een droombeeld zal zijn.