Kuststeden zinken door winning van grondwater
Ondergelopen straten in Jakarta. Foto: Voice of America – Public Domain
‘Bodemdaling groter probleem dan zeespiegelstijging’
Bodemdaling is voor veel kuststeden een groter probleem dan zeespiegelstijging. Dat zegt Gilles Erkens, aardwetenschapper bij de Universiteit Utrecht en onderzoeksinstituut Deltares. In een interview met Marlies ten Voorde van NEMO Kennislink legt hij uit dat het winnen van grondwater kuststeden- en delta’s doet zinken of beter gezegd doet dalen. En dat dalen gaat hard.
Jakarta, de hoofdstad van Indonesië, is de snelst zinkende stad van onze planeet. In tien jaar tijd zijn grote delen van de miljoenenstad 2,5 meter gezonken. De zeespiegel stijgt met een paar millimeter per jaar, maar op sommige plaatsen daalt de bodem tien centimeter per jaar. In een artikel van Joeri Vlemings in Het Laatste Nieuws komt wetenschapper Heri Andreas aan het woord.
Andreas onderzoekt het fenomeen bodemdaling al 20 jaar en hij voorspelt dat als er geen drastische maatregelen getroffen worden in 2050 zo’n 95 procent van Jakarta onder water ligt. ‘Dat is niet om te lachen’, aldus Andreas. De noordkant van de stad zakt met 25 centimeter per jaar het hardst. Gemiddeld zinkt de miljoenenstad jaarlijks met 1 cm (Zuid-Jakarta) tot 15 cm (West-Jakarta). Er zijn voorbeelden van gebouwen waarvan de begane grond permanent onder water staat.
De bodemdaling wordt volgens Erkens en Andreas veroorzaakt door het onttrekken van grondwater aan de bodem om als drinkwater te gebruiken. Erkens: ‘Dat water zit in kleine holtes in de zandlagen in de grond als in een spons. Als je het water eruit haalt kan de zandlaag inzakken. Of het water uit de omringende kleilagen neemt de lege holtes in waardoor de klei inzakt.’
Drinkwater
Stoppen met het winnen van grondwater kan bodemdaling een halt toeroepen. Erkens: ‘Tokio is van 1900 tot 1975 vier meter gezakt. Daarna stopte men de grondwaterwinning en hield de bodemdaling op. Voor de nieuwe drinkwatervoorziening legden de Japanners een stuwmeer aan.’
Zo simpel is het echter niet altijd volgens Erkens. ‘Neem Jakarta. Waar moeten de bewoners van die stad hun drinkwater vandaan halen als je met de grondwaterwinning stopt? Het oppervlaktewater is zwaar vervuild, dus schoon drinkwater zou uit de bergen moeten komen. Maar zie dat maar eens te regelen.’
Jakarta is niet de enige zinkende stad. Ook Venetië, Tokio, Bangkok en New Orleans kampen met het probleem. Nederlandse steden ontkomen evenmin. Gouda, middenin het groene hart daalt, en wel met zo’n 3 millimeter per jaar. De binnenstad is gebouwd op veengrond en dat is net een spons. Het gewicht van de huizen drukt de bodem omlaag. In de Nederlandse veengebieden daalt de bodem eveneens net als in Groningen, als gevolg van de gaswinning.
De tekst gaat verder onder de foto.
Mekongdelta
Niet alleen steden, maar zelfs complete delta’s – gebieden waar een rivier de zee in stroomt – zinken, waaronder de derde grootste ter wereld: de Mekong-delta in Vietnam. De Mekongdelta is met 20 miljoen inwoners dichtbevolkt. De mensen verdienen er hun geld in de rijstlandbouw of visserij. Per jaar daalt de bodem van de Mekongdelta met 1 tot 4.7 centimeter.
Dat lijkt niet veel maar als er niets gebeurt ligt de delta halverwege deze eeuw een meter lager. De zeespiegel in de Mekongdelta stijgt met 3 millimeter per jaar. Dat alles maakt de kans op overstromingen steeds groter en daarmee eveneens de kans op schade aan de kwetsbare infrastructuur. Ook kan zout zeewater in zoet grond- en oppervlaktewater terecht komen. Bewoners van de delta lopen daardoor gevaar.
Voor wat betreft de Nijldelta in Egypte is het eveneens pompen of verzuipen. In het gebied wonen 50 miljoen mensen en 60 procent van het voedsel van Egypte komt er vandaan. De Nijldelta daalt om meerdere redenen. Een in 1964 in de Nijl gebouwde dam houdt veel sediment tegen dat anders langs de oevers afgezet zou worden. Bovendien is veel organisch materiaal in de bodem aan het vergaan en wordt olie en gas gewonnen in het gebied.
Oplossingen
Bescherming tegen overstromingen kan bijvoorbeeld door aanleg van dijken, maar kant-en-klare, overal toepasbare, oplossingen voor het tegengaan van bodemdaling bestaan niet. Er zijn wel ideeën. Water terugpompen in de bodem is een van de mogelijkheden, maar dat kan alleen als het water schoon is. Als het terugpompen van water een hoger grondwaterpeil oplevert, kan dat op bezwaren van boeren stuiten. Als akkers of weides natter zijn, kunnen boeren er moeilijker met (zware) landbouwmachines op. Goede drainage kan uitkomst bieden.
(Bronnen: NEMO Kennislink, Het Laatste Nieuws, De Kennis van Nu)