Hartelkering
Plaats: in het Hartelkanaal bij Spijkenisse
Bouwperiode: tussen 1991 en 1997
Lengte: 150 meter
Functie: kering (ernaast ligt de Hartelbrug met de N218)
De Hartelkering bestaat uit een grote en kleine schuif die men in het water kan laten zakken om het Hartelkanaal af te sluiten. Eigenlijk kwam dit bouwwerk helemaal niet voor in het Deltaplan.
Wist je dat?
Dat de breedste schuif van de Hartelkering meer dan twee keer zo breed is als een schuif in de Oosterscheldekering? En die vinden we al zo groot…..
Historie
De aanleg van de Hartelkering en de Maeslantkering was in het oorspronkelijke Deltaplan niet voorzien. Men ging er destijds van uit dat Rotterdam en omgeving prima beschermd konden worden door de dijken in die regio te verhogen en te versterken. Maar omdat voortschrijdend inzicht meebracht dat de dijken hoger zouden moeten worden dan eerst voorzien, ontstonden bezwaren. Er werd dan teveel ruimte in beslag genomen en er was het risico dat dijkverhoging ten koste zou kunnen gaan van bestaand cultureel erfgoed. Liever geen dijkverhoging, maar hoe dan wel de waterveiligheid te garanderen?
De toenmalige Minister van Verkeer en Waterstaat stelde de Commissie Studie Stormvloedkering Nieuwe Waterweg in. Het antwoord op de vraag werd dus niet alleen door Rijkswaterstaat gegeven. De commissie adviseerde de minister twee beweegbare keringen te bouwen: de Hartelkering en de Maeslantkering en bij Rozenburg de dijk te versterken. Deze combinatie van werken moest de veiligheid van de regio Rotterdam borgen. De Hartelkering werd noodzakelijk om te voorkomen dat bij een afsluiting door middel van een kering van de Nieuwe Waterweg er teveel (zee)water via het Hartelkanaal naar het achterland zou stromen met alle risico’s van dien. De minister besloot in 1987 overeenkomstig het advies van de commissie. Met de aanleg van de Hartelkering werd het mogelijk de Beerdam op de kop van het Europoortgebied te slechten, waarmee het Hartelkanaal een brakwaterkanaal werd. Ook ontstond hierdoor een rechtstreekse verbinding voor de binnenvaart tussen Europoort en het achterland.
Met de bouw werd begonnen in 1991 en in 1997 was de kering voltooid. In 2007 sloten de Hartelkering en de Maeslantkering voor het eerst tegelijk. In 2018 sloten voor het eerst in de geschiedenis alle keringen in ons land tegelijk: de Oosterscheldekering, de Hartelkering, de Maeslantkering, de Algerakering en de balgstuw bij Ramspol.
Het ontwerp
Uit de verschillende alternatieven voor de plek waar de Hartelkering kon worden gebouwd, viel de keus om landschappelijke redenen op de plaats pal naast de Hartelbrug (N218), de verbinding met Spijkenisse. Het ontwerp van de kering omvatte vier heftorens, met daartussen twee stalen schuiven van respectievelijk 49,3 en 98 meter breed. De schuiven zijn ellipsvormig om zo goed mogelijk de verschillende krachten aan te kunnen, die op de schuiven kunnen worden uitgeoefend. Omwille van de esthetiek bevat de kleinste schuif 5 ‘velden’ en de grootste schuif 9 ‘velden’ bij wijze van onderverdeling van de grote vlakken. De kerende hoogte van de schuiven was berekend op ruim drie meter NAP. Waarom niet hoger? Als ze hoger zouden worden zou het risico op overstroming in het Europoortgebied toenemen. Zou er dan geen risico ontstaan voor het achterliggend gebied? Het antwoord luidde ontkennend omdat het achterliggende gebied het eventueel over de kering stromende water wel zou kunnen bergen. In opgetrokken stand hangen de schuiven op ruim 14 meter NAP, iets hoger dan de naastgelegen brug.
De bouw
De bouw werd begonnen met de komst van de vier heftorens. Daarbij werd gebruik gemaakt van elders vervaardigde prefab-elementen, een bijzonderheid. Het voordeel ervan was dat de heftorens in relatief korte tijd gebouwd konden worden: binnen een paar weken. En dat voor heftorens die ten tijde van de bouw de hoogste van Europa waren! De schuiven vangen veel wind en zouden voor het wegverkeer op de naastgelegen brug soms voor onveilige situaties kunnen zorgen. Daarom werd op de brug een daartoe ontworpen windscherm gebouwd.
Ontwikkelingen
Bijzondere ontwikkelingen hebben zich bij de Hartelkering niet voorgedaan. Wel heeft deze zijn nut bewezen, zoals bij de sluiting van alle keringen in ons land in 2018. Ten opzichte van de Oosterscheldekering heeft zich wel een bijzondere ontwikkeling voorgedaan in de wijze van bediening van de kering. Bij de Oosterscheldekering is er een beslisteam dat besluiten maakt over in werkingstelling. Als om welke reden dan ook een besluit uitblijft, neemt de computer het over en sluit bij een waterstand van drie meter NAP. Bij de Hartelkering en de Maeslantkering is het net andersom. Hier wordt voor het sluitregime gebruik gemaakt van een BOS, een Beslis en Ondersteunend Systeem. Dit high tech-systeem is ondergebracht in het bedieningsgebouw van de Maeslantkering, maar functioneert zowel voor de Maeslantkering als de Hartelkering. Het BOS berekent op grond van allerlei gegevens (waterstand, weersverwachting, etc.) wanneer de Maeslantkering en de Hartelkering dicht moeten en zet het sluitproces in werking. Theoretisch kan dit zonder dat er een mensenhand aan te pas komt. Maar er is altijd een team van Rijkswaterstaat aanwezig dat kan ingrijpen, als dat noodzakelijk mocht zijn.
Vandaag de dag
De Hartelkering zal voorlopig zijn functie behouden. Misschien dat die functie in combinatie met de Maeslantkering nog wel belangrijker wordt. Op dit moment is de kering twee keer gesloten geweest: in 2007 en 2018. Gelet op de klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande zeespiegelstijging is de verwachting dat dit 1 à 2 keer per 10 jaar zal worden. Ieder jaar wordt trouwens een proefsluiting gehouden. Ook wordt regelmatig even getest of het allemaal nog werkt door de schuiven even een paar centimeter te laten zakken.