Veerse Gatdam
Plaats: verbindt Walcheren met Noord-Beveland
Bouwperiode: tussen 1958 en 1961
Lengte: 2,8 kilometer
Functie: dam/weg (N57)
Met de Veerse Dam ontstond het Veerse meer
Historie
De Veerse Gatdam (of: Veerse Dam) is onderdeel van de Deltawerken. De dam werd in 1961 aangelegd. Nadat Rijkswaterstaat met de aanleg van de Zandkreekdam de nodige ervaring had opgedaan, was de aanleg van de Veerse Dam het begin van het ‘grotere werk’. Het was de aanloop naar de Grevelingendam, de Brouwersdam en de Oosterscheldekering. De Veerse dam grenst direct aan de Noordzee en is met 2,8 kilometer ook een stuk langer dan de Zandkreekdam (830 meter). Met deze dam werd het Veerse Gat, het stroomgat tussen Walcheren en Noord-Beveland, afgesloten en ontstond het Veerse Meer.
Het ontwerp
De Veerse Gatdam droeg bij aan de verkorting van de kustlijn: één van de belangrijkste uitgangspunten van het Deltaplan. Een kortere kustlijn maakte het eenvoudiger om te komen tot een effectieve kustverdediging, omdat er vele kilometers dijk langs de Walcherse en Noord-Bevelandse kust minder verhoogd en versterkt hoefden te worden. De Veerse Gatdam kent geen opening of sluis tussen het Veerse Meer en de Noordzee. Dat betekende dat de vissersvloot van Veere en Arnemuiden in 1961, vlak voor de definitieve sluiting, uitweek naar Colijnsplaat. Het Veerse Meer heeft vooral een recreatieve functie gekregen. Langs de oevers bevinden zich verschillende jachthavens, recreatieterreinen en een surfschool.
De bouw
Men begon met de aanleg van een stuk dijk over de Onrustplaat. De overblijvende opening is met caissons gedicht. Niet alleen is nog gebruik gemaakt van een Phoenixcaisson uit de Tweede Wereldoorlog, maar vooral ook van ‘doorontwikkelde’ caissons die doorlaatbaar/afsluitbaar met schuiven waren. Dat was een hele verbetering. De stroomsnelheden in het sluitgat waren groot. Als men gebruik had gemaakt van de caissons die ook bij de aanleg van de Zandkreekdam waren gebruikt (kleiner en gesloten bakken), dan was het risico groot dat de caissons door de stroming niet op hun plaats bleven liggen. De nu gebruikte caissons hadden openingen, waardoor na plaatsing eb en vloed nog vrij spel hadden. Op het laatst, bij dood tij, werden alle schuiven neergelaten en was het sluitgat dicht. De caissons werden vervolgens volgestort met zand. Wie nu de dam ziet, kan zich misschien moeilijk voorstellen dat de dam met caissons is aangelegd. De dam heeft een ‘natuurlijk’ uiterlijk gekregen met een breed strand aan de zeezijde en een groot parkeerterrein van de Veerse Meerzijde. Over de dam loopt de N57.
Het hele gebied rond het Veerse Meer is ingericht op basis van een landschappelijk plan, ontworpen door landschapsarchitect Nico de Jonge en gericht op rust, ruimte en respect voor landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Voor de jaren zestig is dat een bijzondere aanpak, die zijn waarde heeft bewezen.
Ontwikkelingen
Na de afsluiting werd door het ontbreken van een eb- en vloedbeweging het Veerse Meer brak. De waterkwaliteit ging in de loop van de tijd achteruit. Met de aanleg van de Katse Heule (een heule is Zeeuws voor een doorlaatmiddel) in de Zandkreekdam is daarin verbetering gekomen. Er komt weer meer zout water vanuit de Oosterschelde binnen. Het gaat om ongeveer 40 kubieke meter per seconde. Indien noodzakelijk kan de Katse Heule met schuiven dicht gezet worden. Voor de aanleg moesten wel een paar caissons verwijderd worden.
De Veerse Dam is met het royale strand een aantrekkelijk recreatiegebied geworden. Aanvankelijk was de dam een echte asfaltdam, maar in de jaren ’90 is die met zand bekleed, waardoor de dam een meer natuurlijk uiterlijk kreeg. De dam kan zeker nog vele jaren mee, ook in het licht van zeespiegelrijzing en klimaatverandering.
Wist je dat er door het Veerse Gat per eb- en vloedbeweging zo’n 70 miljoen kubieke meter aan zeewater in- en uitstroomde? Daarom waren die doorlaatbare caissons een uitkomst!
Vandaag de dag
Veel discussie is er (geweest) over de vraag of aan de voet van de Veerse Gatdam recreatiewoningen en een hotel gebouwd mogen worden. Mede gelet op de landschappelijke waarden zijn deze plannen afgeblazen. Daarmee is de discussie over de toekomstige ontwikkelingen in en rond het Veerse Meer nog niet ten einde. In 2020 is een brede consultatie gestart met als onderwerp een gebiedsvisie voor het Veerse Meer. Tot op heden is wel duidelijk dat de uitgangspunten van de jaren ’60 nog worden onderschreven: de visie van landschapsarchitect De Jonge staat nog steeds overeind. Wat dat gaat betekenen voor verschillende initiatieven en plannen is nog niet duidelijk. Maar de Veerse Dam zelf staat als een huis!