Klimaatverandering heeft grote gevolgen voor mens en natuur


Broeikasgassen en waterdamp komen van nature voor in de atmosfeer. Zij zorgen ervoor dat de warmte van de zon vastgehouden wordt.
Foto: Piet Kleemans

Meer overstromingen, minder drinkwater en slechtere landbouwoogsten.

Het klimaat verandert. Daar is het overgrote deel van de wetenschappers het onderling over eens. Die verandering is onomkeerbaar en heeft verstrekkende gevolgen voor mens en natuur. De mens wordt in de toekomst vaker geconfronteerd met overstromingen, er is minder drinkwater en zoet water beschikbaar en verzilting als gevolg van extreme droogte zorgt voor slechte land- en tuinbouwoogsten.

Milieu Centraal, een door het rijk in 1998 opgezette voorlichtingsorganisatie, windt er geen doekjes om: omdat er steeds meer broeikasgassen als CO2 in de lucht komen verandert het klimaat, en dat is de schuld van ons allemaal. ‘Ieder mens zorgt voor CO2-uitstoot’, aldus Milieu Centraal. ‘Een gemiddeld huishouden in Nederland stoot jaarlijks ongeveer 21.600 kilo CO2 uit.’

Broeikasgassen als CO2 en waterdamp komen van nature voor in de atmosfeer. Zij zorgen ervoor dat de warmte van de zon vastgehouden wordt. ‘Zonder deze broeikasgassen zou het op aarde veel kouder zijn dan nu’, stelt Milieu Centraal. Op zich is het broeikaseffect een bestaand natuurlijk gegeven, maar sinds de industriële revolutie zijn er steeds meer broeikasgassen in de lucht bijgekomen.

‘We zijn op grote schaal fossiele brandstoffen – olie, kolen en gas – gaan verbranden in fabrieken, energiecentrales, huizen en vervoer. En we kappen bossen voor landbouwgrond. Daarbij komt CO2 vrij. Er zit nu 40% meer CO2 in de lucht dan een paar eeuwen geleden. Zoveel CO2 zat er de afgelopen 800.000 jaar nog niet eerder in de lucht.’

Warmer en natter
Door dit versterkte broeikaseffect is het nu volgens Milieu Centraal gemiddeld 0,9°C warmer dan 140 jaar geleden en is als gevolg daarvan het klimaat aan het veranderen. Dat heeft nogal wat gevolgen, weet ook het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI). ‘Als gevolg van klimaatverandering verandert het gemiddelde klimaat, maar ook de kans op extremen.’

Dat zegt ook organisatie voor duurzaamheid en innovatie Urgenda. Er komen in de toekomst meer en zwaardere stormen en als gevolg daarvan overstromingen. Groot-Brittannië kreeg in 2013 de natste winter ooit voor de kiezen en in hetzelfde jaar werden Oostenrijk, Tsjechië, Duitsland, Polen en Slowakije geteisterd door overstromingen. Urgenda: ‘In 2014 was 87% van alle natuurrampen aan klimaatverandering gerelateerd. De VS werd dat jaar met 8 verschillende weersextremen geconfronteerd.’

De opwarming van de aarde zorgt ook voor meer en heftiger hittegolven en die hebben bijzonder schadelijke gevolgen voor mens en natuur. ‘Zowel in 2003 in West Europa als in 2010 in Moskou stierven meer dan 10.000 mensen als gevolg van een hittegolf en verbrandde minstens 9 miljoen hectare aan gewassen.’ De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat er op dit moment ieder jaar gemiddeld 150.000 mensen sterven  aan de gevolgen van klimaatverandering.

Minder land- en zeeijs
Dat de aarde warmer wordt, heeft ook grote gevolgen voor zowel het zee- als het landijs. Volgens cijfers van Urgenda is de Noordelijke IJszee elk tien jaar vijf dagen langer ijsvrij en laat de vorst er tot elf dagen langer op zich wachten. Door de opwarming van de aarde ontdooit de permafrost (permanent bevroren aarde) in noordelijk Rusland en Canada en smelten wereldwijd gletsjers.

Al dat smeltwater veroorzaakt een stijging van de zeespiegel. Volgens Urgenda kan de zeespiegel tegen 2100 met ongeveer 80 centimeter stijgen. ‘En mogelijk meer als de ijskappen op Groenland en West-Antarctica versneld smelten.’ Ook de biodiversiteit verandert door de klimaatverandering. Volgens het KNMI verdwijnen sommige plant- en diersoorten en komen er andere voor in de plaats. Planten, dieren en insecten uit zuidelijke landen rukken op naar het noorden.

Opwarming van de aarde heeft eveneens gevolgen voor de landbouwopbrengsten. Door lange droogtes of overstromingen mislukken oogsten. Dat leidt tot hogere voedselprijzen en in het kielzog daarvan maatschappelijke onrust. In ontwikkelingslanden nemen door mislukte oogsten ondervoeding en kindersterfte toe.

Klimaatverandering is onomkeerbaar, maar kan wel vertraagd worden. Het helpt al als mensen zuiniger zijn met energie, minder vlees eten en vaker de fiets of het openbaar vervoer nemen in plaats van de auto. Het KNMI houdt met ‘klimaatscenario’s’ de vinger aan de pols door de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland in kaart te brengen. Het meteorologisch instituut komt in 2021 met nieuwe klimaatscenario’s.

(Bronnen: KNMI, Milieu Centraal, Urgenda)