December 2022 – Energieschaarste door oorlog stuwt transitie naar duurzaam leven op
De zonnepanelen zijn in 2022 niet aan te slepen en voor warmtepompen is een forse wachtlijst. Veel installatiebedrijven kunnen de vraag naar verduurzaming van woningen niet aan en hebben een klantenstop ingesteld. De oorlog in Oekraïne heeft in 2022 ondubbelzinnig aangetoond hoe afhankelijk de wereld is van fossiele brandstoffen. De door de oorlog veroorzaakte energieschaarste is een katalysator van de transitie naar duurzaam leven. Duurzaam leven dat als het aan de Europese Unie ligt ook voordelig leven wordt.
In 2021 gaat het in kranten en tv-talkshows vooral over corona. In 2022 wordt het nieuws beheerst door het niet aflatende oorlogsgeweld in Oekraïne en de gevolgen van de oorlog voor de rest van Europa. Door de boycot van gas en olie uit Rusland ontstaat een energiecrisis in Europa. De tarieven voor gas en elektriciteit schieten omhoog en dat brengt vele huishoudens in problemen. Er volgt een brede zoektocht naar manieren om de energiecrisis het hoofd te bieden zonder de boycot van Russische olie en gas los te laten.
Duitsland overweegt tijdelijk terug te vallen op – zwaar vervuilende – bruinkool als energiebron en in Nederland maakt kernenergie weer opgang. Er worden plannen gelanceerd voor de bouw van twee nieuwe kerncentrales bij de al bestaande centrale in Borssele. Als die plannen doorgaan wordt Borssele – waar in het havengebied ook de stroom van windparken op zee aan land komt – volgens burgemeester Gerben Oosterhuis de ‘groene meterkast’ van Nederland. Klimaatminister Rob Jetten hoopt dat de nieuwe centrales in 2035 gaan draaien.
Wijnhoeve De Kleine Schorre, foto: Tuxyso – CC BY-SA 3.0
Innovatie én infarct
De zoektocht naar duurzame energiebronnen brengt innovatie, maar de explosief toenemende vraag naar elektriciteit zorgt ook voor problemen. Het elektriciteitsnetwerk in Nederland kraakt in zijn voegen. Het Actieteam Netcapaciteit pleit voor kortere vergunningsprocedures voor de aanleg van verdeelstations en stroomverbindingen en het gebruik van ‘buurtbatterijen’ waarmee opgewekte stroom lokaal kan worden geconsumeerd.
Remco Bruijns van Nieuwe Warmte uit Sas van Gent ziet mogelijkheden om de deining die schepen veroorzaken om te zetten in elektriciteit, autofabrikant Toyota gaat miljarden investeren in de productie van accu’s voor elektrische voertuigen en de Nederlandse overheid investeert in zonne-auto’s van de autoproducent Lightyear. Waterstof maakt opgang. Voorzitter van de Europese commissie Ursula von der Leyen pleit voor de oprichting van een ‘waterstofbank’ en de Deense groene energiereus Ørsted wil in Vlissingen-Oost een fabriek voor groene waterstof bouwen. De Franse multinationale Air Liquide zet in op de bouw van twee elektrolysefabrieken in Terneuzen en op de Tweede Maasvlakte Bij Rotterdam.
Het ministerie van Economische Zaken trekt bijna 800 miljoen euro uit voor zeven projecten die de industrie in Nederland moeten verduurzamen. Het gaat daarbij vooral om elektrolysefabrieken waar met groene stroom van windparken op zee CO2-vrije waterstof kan worden gemaakt. Bouwbedrijf Ploegam uit Oss investeert tien miljoen euro in elektrische machines. Directeur Gijs Ploegmakers: ‘Een mobiele kraan, een rupskraan van 30 ton, een tractor, een shovel. We elektrificeren alles. In 2025 zijn wij emissieloos.’
Klimaatklever
Het jaar 2022 kan ook de boeken in als een jaar waarin klimaatactivisten zich danig hebben geroerd. Ze plakken zichzelf vast aan beroemde kunstwerken om die vervolgens te besmeuren, klimmen op en lijmen zich vast aan talkshowtafels, laten banden van SUV’s leeglopen en gooien in een supermarkt pakken melk leeg. Klimaatactivisten grijpen naar steeds heftiger acties om aandacht te vragen voor de strijd tegen klimaatverandering. Het woord ‘klimaatklever’ schopt het tot woord van het jaar.
Niet alleen het klimaat is inzet van acties. Boeren roeren zich in hun strijd tegen wat zij zien als ‘stikstofwaanzin.’ Boerenorganisatie Caring Farmers gaat niet op de barricades maar slaat de hand aan de ploeg. Caring Farmers gaat voor duurzame landbouw ‘binnen de ecologische grenzen van de planeet’. Kippenboer en Caring Farmer Ruud Zanders: ‘Onze voedselvoorziening heeft een negatieve impact op biodiversiteit, natuur, klimaat en dier. Als we op de huidige manier voedsel blijven produceren hebben we straks drie wereldbollen nodig.’
Dat er iets moet gebeuren om verdere opwarming van de aarde tegen te gaan is overduidelijk. Volgens wetenschappers van TU-Delft stijgt de zeespiegel langs de Nederlandse kust steeds sneller. Sinds begin jaren 90 stijgt de zeespiegel voor de Nederlandse kust per jaar met 2,7 millimeter. In de zeventig jaar ervoor ging het om een stijging van 1,7 millimeter per jaar. ‘Sinds begin jaren 90 stijgt de zeespiegel 1 millimeter sneller dan daarvoor’, zegt zeespiegelonderzoeker Riccardo Riva. ‘Dat is ongeveer anderhalf keer zoveel.’
Recorddroogte
Het jaar 2022 is ook een jaar vol klimaatgerelateerde rampspoed, waaronder recorddroogte. In Europa zakt de waterstand in rivieren zover dat scheepvaart nauwelijks nog mogelijk is, onder meer in Amerika vallen grote meren droog en in China staan waterkrachtcentrales stil bij gebrek aan water. Tegelijkertijd wordt Pakistan geconfronteerd met een monstermoesson die voor enorme overstromingen zorgt. Drieëndertig miljoen mensen moeten op de vlucht voor het water.
Het ijs op de Noordpool smelt in een alarmerend tempo en het Noordpoolgebied blijkt ook niet te ontsnappen aan vervuiling. Deelnemers aan de internationale SEES-expeditie rapen er tassen vol plastic afval, variërend van emmers en afvalborstels tot een speelgoedvliegtuigje, jerrycans en plastic flessen. Onderzoeker Jim Boonman van de VU in Amsterdam: ‘Wij vinden dit op één van de meest afgelegen plekken op de wereld, terwijl daar nooit mensen komen. Dat baart me zorgen.’
Oud-generaal Tom Middendorp is ook bezorgd, zo blijkt uit zijn boek ‘Klimaatgeneraal’. Hij stelt dat het smelten van het ijs op de Noordpool een bron niet alleen klimaattechnisch een probleem is, maar ook politiek. ‘Driekwart van het ijs is al verdwenen en het laatste kwart verdwijnt de komende vijftien jaar. Daarmee ontstaat een jacht op grondstoffen die eerst niet bereikbaar waren en dan wel. Dat wordt een bron van conflict.’
Over de resultaten van de in Egypte gehouden klimaattop lopen de meningen uiteen. Er komt een klimaatschadefonds voor landen die het meest worden getroffen door de opwarming van de aarde, maar aan de opwarming zelf wordt op de klimaattop weinig tot niets gedaan. Eurocommissaris Frans Timmermans is teleurgesteld. ‘Het dicht niet de gapende kloof tussen klimaatwetenschap en ons klimaatbeleid.’
Kansen
Dat opwarming van de aarde ook kansen biedt wordt eveneens duidelijk in 2022. De aardappel raakt in het nauw, maar de druif gedijt anno 2022 uitstekend in Nederland. De druiven van wijnboer Johan van de Velde van Wijnhoeve De Kleine Schorre in Dreischor groeien prima. Ook in tijden van droogte. ‘Wij zijn zo’n beetje de enigen in Nederland die gebaat zijn bij klimaatverandering’, zegt de wijnboer half ernstig, half grappend.
Het werken aan duurzaamheid levert naast innovatie ook banen op. De ‘klimaatbanen’ liggen voor het oprapen. Arbeidsmarktdeskundige Suzanne IJzerman van het UWV: ‘We zien dat er vooral vraag is naar werknemers op MBO-niveau. Denk aan glaszetters, monteurs en elektriciens. En we hebben ook monteurs nodig die zonnepanelen kunnen installeren.’ Kortom: het kan, carrière maken en duurzaam bezig zijn.
Het jaar 2022 kan de boeken in als ongekend zonnig en warm. Goed nieuws voor zonaanbidders en eigenaren van zonnepanelen. Nederland heeft in 2022 haast een zesde meer duurzame energie opgewekt dan in 2021. Daarmee is ongeveer 1,6 miljard kubieke meter gas uitgespaard, stelt Energieopwek, een organisatie die de productie van groene energie bijhoudt en daarnaast ook de verspreiding van zonnepanelen in kaart brengt. Inmiddels hebben twee miljoen huizen zonnepanelen tegen anderhalf miljoen vorig jaar. Omdat er meer zonne-uren waren is 40 procent meer stroom opgewekt met die zonnepanelen.
Zeeland maakt zijn reputatie van de provincie met de meeste zonne-uren waar. De zon scheen extreem vaak in Zeeland. Zo vaak zelfs dat het in de eerste zeven maanden van 2022 in Vlissingen net zo zonnig was als doorgaans in Barcelona. Tot en met tweede kerstdag 2022 scheen de zon 2358 uur en dat is 169 uur boven het oude record uit 2020. Vlissingen was in 2022 overigens niet de alle zonnigste plek van Nederland. Die eer gaat naar Den Helder, waar de zon 2400 uur scheen. Baas boven baas….
Bronnen: PZC, NOS.nl, Nu.nl, NRC, Weerplaza, Reuters, RVO.nl
