Staat van het klimaat

Er komt een klimaatschadefonds voor landen die het meest worden getroffen door de opwarming van de aarde. Maar aan de opwarming zelf is op de klimaattop in Egypte vrijwel niets gedaan.  Eurocommissaris Frans Timmermans is teleurgesteld: ‘Het geeft niet meer vertrouwen dat we de toezeggingen zullen nakomen die we vorig jaar zijn aangegaan. Het dicht niet de gapende kloof tussen klimaatwetenschap en ons klimaatbeleid.’

Politiebond NBP vreest een ‘hete winter’ vol acties van actiegroep Extinction Rebellion.

De actiegroep blokkeerde meermalen snelwegen en er komen, zo kondigt Lucas Winnips aan, zeker meer acties. Harde acties. ‘We willen dag in dag uit op de voorpagina.’ Extinction Rebellion (XR) vindt dat de overheid niet eerlijk is over de gevaren van klimaatverandering en wil dat de uitstoot van CO2 al in 2025 nul is. Massale arrestaties van actievoerders, liefst met duizenden tegelijk, zijn onderdeel van de XR-strategie. ‘Alleen dan zal de elite luisteren. Maak ze ongerust. Raak ze waar het pijn doet. Alleen dan praten ze met je’, aldus Roger Hallam, de Britse oprichter van de internationale milieugroepering.

Klimaatminister Rob Jetten is net als Frans Timmermans blij met het klimaatschadefonds maar teleurgesteld over de algehele uitkomst van de klimaattop. ‘Tegelijkertijd, deze stap helpt het vertrouwen tussen het noorden en het zuiden te herstellen. En maakt het mogelijk komend jaar nieuwe doorbraken te bereiken voor een echte versnelling in de klimaataanpak.’
Dat is hard nodig volgens de Belgische criticus en schrijver Stefan Hertmans. Veel mensen zien volgens hem het gevaar van 1.5 graden opwarming niet. ‘Je moet het anders uitleggen. Je moet zeggen: maar het gaat straks 50 graden worden in de zomer. Je gaat geen groente meer kunnen telen, die en die insecten zijn er niet meer, de bestuivers gaan wegvallen.’

Hulp aan Tuvalu
Land dat door de golven verzwolgen dreigt te worden. Nederland kan er al eeuwen over meepraten, heeft zich stevig gewapend tegen de waterdreiging en schiet nu het laaggelegen eilandstaatje Tuvalu te hulp. Als er niets gebeurt dreigt Tuvalu als eerste land in de wereld te verdwijnen als gevolg van door klimaatverandering veroorzaakte zeespiegelstijging. Ambassadeur Ard van der Vorst: ‘Niets doen is geen optie. Gelukkig is er in Nederland genoeg realisme over wat zeespiegelrijzing doet. Dat is hier nog veel urgenter omdat sommige eilanden echt maar twee meter hoog zijn.’

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl, rvo.nl

Ze plakken zich vast aan beroemde kunstwerken om die vervolgens te besmeuren, klimmen op en lijmen zich vast aan talkshowtafels, laten banden van SUV’s leeglopen en gooien in een supermarkt pakken melk leeg. Klimaatactivisten grijpen naar steeds heftiger acties om aandacht te vragen voor de strijd tegen klimaatverandering. Er wordt met gemengde gevoelens gereageerd op de acties. Boerenorganisatie Caring Farmers gaat niét op de barricades, maar slaat de hand aan de ploeg. Caring Farmers bouwt aan de landbouw van de toekomst.

Dat de klimaatactivisten met hun acties aandacht krijgen is helder. Maar mensen vragen zich wel af wat Van Gogh – van wie een schilderij werd besmeurd – te maken heeft met de olie-industrie. Hoogleraar socio-ecologische interacties Noelle Aarts: ‘Negatieve aandacht is ook aandacht. Een brave actie maakt geen indruk.’ Berend Roorda van Rijksuniversiteit Groningen ziet risico’s. ‘Als je niet uitkijkt loopt het op tot het recht van de sterkste. Dat is niet de bedoeling van het recht op demonstratie.’

Vooral jongeren roeren zich in de klimaatbeweging en zoeken naar oplossingen. Ran Kok (24) maakte als kind heel wat vlieguren. ‘Mijn ouders waren ondernemende mensen. Zij wilden andere culturen verkennen. Tot mijn twaalfde heb ik heel wat CO₂ de lucht in gejast. We zijn 7 keer in Chili geweest en vlogen naar Zuid-Afrika en Thailand. Tijdens die reizen is de kiem gelegd voor mijn denken over de omgeving

Caring farmers
Ondertussen zet de opmars van biologische landbouw in Nederland door, al gaat dat niet snel. Nederland bungelt met nog geen 4 procent biologische landbouw – tegenover Oostenrijk met 24,5 procent – in de achterhoede van de Europese Unie. Dat weerhoudt boerenorganisatie Caring Farmers er niet van naar oplossingen te zoeken. Zij demonstreren niet tegen de stikstofplannen, maar steken tijd en energie in het werken aan duurzame landbouw.

Kippenboer en Caring Farmer Ruud Zanders: ‘Als we op de huidige manier voedsel blijven produceren. hebben we straks drie wereldbollen nodig.’ Caring Farmers gaat voor duurzame landbouw “binnen de ecologische grenzen van de planeet”. ‘Onze voedselvoorziening heeft een negatieve impact op biodiversiteit, natuur, klimaat en dier. Wij willen dieren erkennen als levende intelligente wezens met emoties en gevoelens.’ Caring Farmers ziet de politiek niet als leidraad. ‘Dat wachten we niet af. We gaan gewoon vast aan de slag.’

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl, rvo.nl

Menig Nederlander draait de thermostaat fors omlaag, maar zweet desondanks peentjes. Reden: de torenhoge tarieven voor stroom en gas. Deze geven grote zorgen, maar maken ook spaarzaam. Er is weliswaar een prijsplafond voor energie maar dat lost voor lang niet iedereen de problemen op. Bovendien pakt dat prijsplafond niet goed uit voor de gewenste verduurzaming. Een warmtepomp is, zo hebben experts berekend, deze winter veel duurder in gebruik dan een gasgestookte cv-ketel.

De tarieven voor stroom en gas zijn torenhoog. Energieleverancier Essent heeft het tarief voor stroom met 50 procent verhoogd en de prijs van gas met meer dan 30 procent. Ook bij concurrent Eneco zijn de prijzen fors gestegen. Klanten met een variabel energiecontract zien de maandelijkse kosten verdubbelen of soms zelfs verdrievoudigen. Met het prijsplafond probeert het kabinet de schade zoveel mogelijk te beperken.

Volgens experts van de Consumentenbond gaat de invoering van het prijsplafond echter ten koste van duurzaamheid. Wie een hybride warmtepomp heeft kan volgens de experts beter gewoon de conventionele Cv-installatie inschakelen in plaats van die warmtepomp. Een hybride warmtepomp haalt de warmte uit de buitenlucht en geeft die af aan de Cv-installatie. Zo’n warmtepomp gebruikt elektriciteit. Veel elektriciteit.

Averechts
Wie 800 kuub gas bespaart met een warmtepomp heeft daarvoor zo’n 1600 kWh elektriciteit extra – boven op het normale huishoudelijk stroomgebruik van gemiddeld 2400 kWh – nodig om genoeg warmte te genereren. Met het huidige prijsplafond kost 800 kub gas zo’n 1200 euro en betaal je voor elektriciteit boven de – door het prijsplafond – goedkope elektriciteit ongeveer 1 euro per kWh. In dit rekenvoorbeeld kom je dan uit op 1600 euro aan elektriciteitskosten. ‘Je bent dus 400 euro duurder uit als je je warmtepomp laat draaien’, aldus de Consumentenbond. ‘Dit plan gaat regelrecht in tegen het beleid om consumenten te stimuleren van het gas af te gaan’, zegt directeur van de Consumentenbond Sandra Molenaar.

De klimaatverandering werpt ondertussen haar schaduwen vooruit. Volgens onderzoek van Greenpeace wordt de stijging van de zeespiegel een ernstige bedreiging voor het eiland Bonaire. Als de wereldwijde CO²-uitstoot niet flink naar beneden gaat dreigt volgens de Greenpeace-onderzoekers eind deze eeuw een vijfde van Bonaire in zee te verdwijnen. Faiza Oulahsen van Greenpeace: ‘Vooral de zuidkant van het eiland wordt geraakt, maar ook Kralendijk kan onder water komen te staan. Bovendien neemt bij storm het risico op overstromingen toe.’ Greenpeace stapt naar de rechter om de Nederlandse staat te dwingen Bonaire te beschermen tegen overstromingen als gevolg van klimaatverandering.

Duurzaam reizen
Goed nieuws is er ook. Autofabrikant Toyota gaat miljarden investeren in de productie van accu’s en de Nederlandse overheid investeert in zonne-auto’s van autoproducent Lightyear, die elektrische auto’s met geïntegreerde zonnecellen ontwikkelt. Verder is uit onderzoek van het Nederlands Bureau voor Toerisme gebleken dat bijna vier op de tien reizigers bij het boeken van zijn of haar vakantie rekening houdt met het klimaat door bijvoorbeeld de trein te nemen in plaats van het vliegtuig.

Op de Noordzee worden nieuwe windparken ontwikkeld in combinatie met drijvende zonnepanelen. Onder de voet van een aantal windturbines-op-zee komen mini-elektrolyzers die windenergie omzetten in waterstof. ‘Dat gaat met een pijpleiding nar de kust. Dat is goedkoper om aan te leggen dan een dikke elektriciteitskabel’ zegt Ireen Geerbex van energiereus Vattenfall.

Waterstof is ook in beeld in het kader van het Europese industriebeleid. Voorzitter van de Europese commissie Ursula von der Leyen wil een ‘waterstofbank’ oprichten. Een gouden kans voor Nederland volgens CDA-Europarlementslid Tom Berendsen. ‘We hebben de plannen, de kennis en door het aardgasnet de infrastructuur. Daarnaast hebben we behoorlijk wat energie-intensieve industrie die op waterstof over moet. Op dit moment is nog nauwelijks groene waterstof. Nederland moet snel aan de slag.’

Warmste zomer ooit
Zeeland kan ondertussen terugkijken op de warmste zomer ooit. In Vlissingen is het oude record aan zonne-uren gebroken. Het Zeeuwse record stond al bijna 50 jaar op 885 en daar is Vlissingen – zei het nipt – overheen gegaan afgelopen zomer. Het landelijk record blijft op naam van het Zuid-Hollandse Valkenburg. Daar werden in 19776 bijna 897 zonne-uren geteld. Baas boven baas….

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl, rvo.nl

In Europa zakt de waterstand in rivieren zover dat scheepvaart nauwelijks nog mogelijk is, in Amerika vallen grote meren droog en in China staan waterkrachtcentrales stil bij gebrek aan water. Tegelijkertijd wordt Pakistan geconfronteerd met een monstermoesson die voor enorme overstromingen zorgt. Drieëndertig miljoen mensen zijn daar op de vlucht voor het water.

Pakistan heeft leren leven met zware regenval. De moesson, die gewoonlijk duurt van juni tot september, is essentieel voor de irrigatie van plantages, maar zorgt ook elk jaar voor overstromingen. Alleen deze keer is de ellende extreem. Voor de Pakistaanse Minister van Klimaatverandering Sherry Rehman is het zo klaar als een klontje: Het verwoestende weer is het gevolg van klimaatverandering, veroorzaakt door onverantwoordelijk milieubeleid elders in de wereld.

In Europa zorgt aanhoudende droogte voor forse problemen. In Nederland dreigt de bouw te stagneren door een tekort aan bouwmaterialen. Normaliter worden bijvoorbeeld zand en grind over water aangevoerd, maar dat wordt door extreem lage waterstanden in verschillende rivieren steeds moeilijker. Directeur van Cascade- de vereniging voor zand- en grindproducenten – Leonie van Baaren: ‘Met ons zand worden bouwplaatsen voor woningen en wegen opgehoogd. Wij vormen de ruggengraat. Als wij niet kunnen leveren, dan stopt de bouw. Het moet nu gaan regenen. Alleen dat helpt nu.’

Gebrek-aan-waterland
Dijkgraaf Jan Bonjer van Waterschap Hollandse Delta durft de voorspelling dat Nederland in de toekomst vaker met langdurige droogte te maken zal krijgen wel aan. Nederland, zo zegt hij, verandert van Waterland in Gebrek-aan-waterland. Anders denken in de omgang met water is volgens hem een must. Nu is droogte het probleem, maar het kan door heftige regenval ook helemaal de andere kant op. ‘Wat als de waterbom die vorig jaar op Limburg viel een volgende keer Amsterdam treft? Ja, zou wel goed zijn voor de bewustwording, maar zijn we erop voorbereid?’

Het is niet alleen droog, maar ook bovengemiddeld zonnig. Goed nieuws voor mensen met zonnepanelen op het dak. Waar steeds meer gezinnen door de hoog opgelopen gasprijs moeite krijgen om de energierekening te betalen, verdienen honderdduizenden huishoudens met zonnepanelen juist aan de energiecrisis. Volgens de grote energiebedrijven wekt van de 1,8 miljoen huishoudens met zonnepanelen ruim een kwart op jaarbasis meer stroom op dan wordt verbruikt. Dat stroomoverschot wordt verkocht aan de energiebedrijven.

De hete zomer is ook kassa voor veel Zeeuwse ondernemers. Van boeren en natuurbeschermers mag het morgen gaan regenen, maar bijvoorbeeld verhuurders van boten en fietsen spinnen garen bij het warme weer. Ook horeca, buitenzwembaden en tuincentra doen goede zaken. De droge warme dagen worden eveneens verwelkomd door André Vink van Wijndomein En Passant in het Zuid-Bevelandse Driewegen. ‘Dit weer is ideaal voor wijnbouw. We stevenen af op een heel goede kwaliteit wijn.

Innovatie
De zoektocht naar verduurzaming maakt inventief. Afvalverwerker Renewi wil een groter deel van de afvalberg recyclen. ‘De vraag naar gerecycled materiaal neemt toe’, zegt Otto de Bont, bestuursvoorzitter van Renewi. Bedrijven vragen om gecyclede grondstoffen om hun milieubelasting te verkleinen. De Bont: ‘Door gerecyclede materialen te gebruiken kunnen bedrijven hun CO₂-voetafdruk verlagen. Bij metalen is dat een factor 7 minder dan bij nieuwe metalen. Bij plastic scheelt het een factor 3.’

Ook in de sportwereld is oog voor duurzaamheid. De reclamekaravaan van wielerwedstrijd Vuelta kan de boeken in als de allereerste Groene Reclamekaravaan. Er wordt geen prullaria meer uit reclameauto’s gegooid en bovendien zijn alle auto’s die in de karavaan meerijden elektrisch: of ze rijden op waterstof of zelfs op zonne-energie.

Klimaatbanen
Het werken aan duurzaamheid levert naast innovatie ook banen op. De ‘klimaatbanen’ liggen voor het oprapen. Volgens het UWV zijn er zo’n 45 verschillende technische beroepen nodig om de klimaatdoelen te halen. Arbeidsmarktdeskundige Suzanne IJzerman van het UWV: ‘We zien dat vooral vraag is naar werknemers op MBO-niveau. Denk aan glaszetters, dakdekkers, monteurs en elektriciens. En we hebben ook monteurs nodig die zonnepanelen kunnen installeren.’
Kortom: het kan, carrière maken én duurzaam bezig zijn.
Waarvan akte.

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl, rvo.nl

Wie denkt dat het Noordpoolgebied zo afgelegen en ongerept is dat daar geen plastic in zee ligt, komt bedrogen uit. Ook op het koude en noordelijk gelegen Spitsbergen liggen de strandjes er vol mee. Deelnemers aan de internationale SEES-expeditie raapten er tassen vol plastic afval, variërend van emmers en afwasborstels tot een speelgoedvliegtuigje, jerrycans en plastic flessen. Onderzoeker Jim Boonman van de VU in Amsterdam: ‘Wij vinden dit op één van de meest afgelegen plekken op de wereld, terwijl daar nooit mensen komen. Dat baart me zorgen.’

Als het plastic niet wordt opgeruimd, valt het uiteen in kleine stukjes: microplastics. Deeltjes die zo klein zijn dat ze met het blote oog onzichtbaar zijn. Maar niet weg. Boonman: ‘Plastic materiaal verdwijnt niet, het wordt alleen maar kleiner en kleiner. En het hoopt zich op in ons milieu.’

Gemiddeld 80 procent van het plastic afval in zee is van het land afkomstig. De overige 20 procent komt van schepen. Plastic-onderzoeker Eelco Leemans: ‘Maar hier in het Noordpoolgebied is die verhouding andersom. Het overgrote deel komt hier van schepen, dus van visserij en toeristische- of vrachtschepen.’

Plastic wordt nu nog doorgaans gemaakt van aardolie, en daar moet de wereld omwille van het klimaat vanaf, zegt onderzoeker Janneke Krooneman van de Rijksuniversiteit Groningen. Er bestaat al jaren bioplastic, maar niet alle vormen daarvan zijn goed afbreekbaar in de natuur, vertelt ze. Krooneman zet in op bioplastics die helemaal bestaan uit organisch materiaal: ‘Ik denk dat het nog wel een poosje duurt, maar er wordt ontzettend veel onderzoek naar gedaan. Ik verwacht wel dat in de komende jaren heel grote stappen gezet kunnen worden.’

Droogte
Terwijl door klimaatverandering het ijs op de Noordpool in rap tempo smelt, zorgt de opwarming van de aarde in Europa voor droogte.  De ergste hitte mag dan voorbij zijn, de droogte houdt aan. Voor de akkerbouw in Zeeland zijn het spannende tijden. Waterschap Scheldestromen schetst een rampscenario: ‘De weersomstandigheden zijn extreem. Op dit moment is Zeeland de provincie met het grootste neerslagtekort.’ In sommige grote rivieren is het waterpeil dusdanig gezakt dat binnenvaartschippers genoodzaakt zijn veel minder vracht te laden om zo de diepgang van hun schip te beperken.

In Spanje, Portugal, Frankrijk, Turkije, Kroatië en Italië zorgt de combinatie van hoge temperaturen en aanhoudende droogte voor enorme bosbranden. Duizenden hectares natuur zijn in vlammen opgegaan en duizenden toeristen werden geëvacueerd.  Klimaatverandering is een belangrijke oorzaak, zegt Guido van der Werf, fysisch geograaf aan de Vrije Universiteit. ‘Het is simpel. Als het warmer is en droger zijn de omstandigheden beter voor vuur.’

Zonneauto
In de vervoerswereld gaat de innovatie gestaag verder. Nederlands nieuwste automerk Lightyear brengt een grote elektrische gezinsauto op de markt die – zo belooft de fabrikant – maandenlang alleen op zonne-energie rijdt. Dit dankzij vijf vierkante meter aan gepatenteerde dubbel gebogen zonnepanelen op neus, dak en achterkant van de wagen. De eersteling van Lightyear is met een prijskaartje van 250.000 euro niet voor iedereen weggelegd. Voor minder rijke stervelingen wil Lightyear in 2025 een kleiner model op de markt brengen voor zo’n 30.000 euro.

De NS voert testritten uit met een razendsnelle nieuwe trein. Het aanstaande paradepaardje van NS rijdt op windenergie, stoot geen CO₂ uit, heeft een warmtewisselaar en Led-verlichting.  Innovatie ook in de visserij. Mosselkotter Luctor et Emergo uit Bruinisse is de eerste mosselkotter die is uitgerust met een diesel-elektromotor. De uitstoot van het schip is door de ombouw met een factor twintig gedaald.

Record
Bijna de helft van de elektriciteit die Nederlanders in juni verbruikten, is duurzaam opgewekt. Dat is een record, meldt energiebedrijf Zonneplan. Volgens de onderneming is het record vooral te danken aan zonneparken en zonnepanelen op daken.

In de categorie opmerkelijk: Viervoudig wereldkampioen Sebastian Vettel neemt na het einde van dit seizoen afscheid van de Formule 1. Niet alleen omdat hij meer tijd met zijn familie door wil brengen maar ook omdat hij zich zorgen maakt om het klimaat. ‘De mensheid staat voor de grootste uitdaging ooit. Als we deze race niet winnen, dan zal de aarde blijven draaien. Maar zonder ons.’

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl, rvo.nl

De energienota stijgt naar ongekende hoogte en hetzelfde geldt voor de prijs van benzine en diesel. Om gas te besparen draaien de kolencentrales – eerder in de strijd tegen klimaatverandering op rantsoen gezet – weer op volle toeren. Ook klinken er stemmen voor de bouw van nieuwe kerncentrales. Tegelijkertijd woedt een hevige strijd om vermindering van de stikstofuitstoot met als centrale vraag: wie draait op voor de gevolgen.

In het Verenigd Koninkrijk wijkt de ‘groene agenda’ voor nucleaire energie en het – controversiële – boren naar schaliegas. Zover is het in Nederland nog niet maar er wordt wel weer gesproken over de bouw van nieuwe kerncentrales in het land. Ook het – als het niet anders kan – weer gedeeltelijk opendraaien van de Groningse gaskraan is niet langer taboe.

Ondertussen wordt de energienota voor steeds meer mensen onbetaalbaar. Volgens het Centraal Planbureau (CPB) krijgen mogelijk 1,2 miljoen mensen in Nederland moeite met het betalen van de vaste lasten. Vooral mensen met lage inkomens zijn de klos. Isoleren en verduurzamen helpen om de kosten te drukken, maar dat vergt – zegt het CPB – tijd. Veel tijd.

Kruik
De ideeën om het hoofd te bieden aan de energiecrisis buitelen over elkaar heen. De roep om besparing klinkt en volgens deskundigen zijn pijnlijke keuzes onontkoombaar. Gepleit wordt voor het ‘afschalen’ van luxegoederen en vragen als ‘Waarom komkommers telen in de winter en bloemen die in kassen groeien terwijl het buiten vriest’ komen op. Ook tal van tips om zuinig om te gaan met gas. Een heel simpele: een warmwaterkruik op de buik. ,,Geeft veel warmte en is nog heel knus ook’’, zegt Rebecca Groenhuis.

André de Jong raadt aan om koud te douchen, Leo Broer zweert bij het gebruik van een airco om het huis te verwarmen en Paul Folsche pleit voor een dranger op de deur naar de gang en een velours gordijn voor de trap naar boven. Henk Tetteroo bespaart gas door gebruik te maken van een hooikist, een kist gevuld met hooi met een uitsparing ter grootte van een pan. Voedsel aan de kook brengen, gas uit, pan gewikkeld in doek in de hooikist, paar minuten wachten en klaar is Kees. Joke Toor komt met de tip om met – pak hem beet – drie anderen een kookclubje op te richten. Samen koken spaart kookkosten. ,,En het is goed voor je sociale contacten.’’

Zeespiegelstijging sneller
Dat er iets moet gebeuren om verdere opwarming van de aarde tegen te gaan is overduidelijk. Volgens wetenschappers van TU-Delft stijgt de zeespiegel langs de Nederlandse kust steeds sneller. Sinds begin jaren 90 stijgt de zeespiegel voor de Nederlandse kust per jaar met 2,7 millimeter. In de zeventig jaar daarvoor ging het om een stijging van 1,7 millimeter per jaar. ,,Sinds begin jaren 90 stijgt de zeespiegel 1 millimeter sneller dan daarvoor’’, zegt zeespiegelonderzoeker Riccardo Riva. ,,Dat is ongeveer anderhalf keer zoveel.’’

Dat niets doen geen optie is, weten ook de klimaatministers van de EU. Zij hebben een akkoord bereikt over een Europees klimaatpakket. Verschillende wetten moeten ertoe leiden dat 55 procent minder broeikasgas wordt uitgestoten in 2030 ten opzichte van 1990. Klimaatminister Rob Jetten: ,,Het is een heel belangrijke groene stap. Europa laat zien wereldwijd de leider te zijn op het gebied van klimaat. Schone producten worden de norm.’’

Groene Lego
In de categorie opmerkelijk: Speelgoedreus Lego – wiens hele imperium gebouwd is op milieuvervuilend plastic – is op zoek naar een duurzaam alternatief materiaal voor de productie van het beroemde blokje. Verder is de eerste landbouwtrekker op waterstof gesignaleerd en wel bij de Kapelse firma Kloosterman. ,,Er zijn er twaalf van gemaakt’’, vertelt Kloosterman. ,,Dit is de eerste in Zeeland. Je koopt een standaard dieseltrekker bij de fabrikant en die wordt door een bedrijf in Nieuwegein verbouwd tot waterstoftrekker.’’

Fokker werkt samen met zeventien andere bedrijven en TU-Delft aan het ontwikkelen van een middelgroot passagiersvliegtuig (40 tot 80 passagiers) dat vliegt op waterstof. Het Nederlandse consortium zegt vanaf 2028 commerciële, rendabele vluchten tussen bijvoorbeeld Rotterdam en Londen mogelijk te kunnen maken. ,,We halen de motor eruit en bouwen een nieuw systeem in, waarna hij op waterstof vliegt’’, zegt ondernemer Michel van Ierland. De brandstoftanks in de vleugels worden vervangen door een waterstoftank in de staart van het vliegtuig. ,,We gaan de vergroening van de luchtvaart versnellen’’, zegt Rinke Zonneveld van consortium-partner InnovationQuarter.

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl, rvo.nl

Nederland gaat gebukt onder één van de droogste voorjaren ooit. Boeren waarschuwen voor voedseltekorten nu een deel van de oogst dreigt te mislukken. De opwarming van de aarde biedt de landbouw – met name de akkerbouw – echter ook kansen. De aardappel raakt in het nauw, maar de druif gedijt anno 2022 prima in Nederland. De wijnboer, die klaagt niet.

De druiven van Johan van de Velde van Wijnhoeve De Kleine Schorre in Dreischor groeien prima. Hier is de droogte geen probleem. ‘De wortels van druivenplanten kunnen als het moet tientallen meters de diepte in groeien, op zoek naar water. Bij ons is dat 1,5 á 2 meter, daar vinden ze grondwater.’ Waar veel Nederlandse boeren klagen over de droogte heeft Van de Velde met zijn druiven nergens last van. ‘Wij zijn zo’n beetje de enigen in Nederland die gebaat zijn bij klimaatverandering’, zegt de wijnboer half ernstig, half grappend.

Van de Velde maakte 21 jaar geleden de overstap van de akkerbouw naar de wijnbouw en dat heeft hem geen windeieren gelegd. Dat geldt ook voor collega-wijnboeren in Nederland. In 2016 waren dat er 94, in 2021 groeide het aantal naar 171. Wordt Nederland de komende decennia een soort Frankrijk en zullen wijnranken en andere gewassen het akkerlandschap gaan domineren zoals mais, graan en aardappelen dat nu doen?

Metamorfose
Zeker is dat er in de toekomst veel gaat veranderen, zegt Daan Verstand die namens de universiteit van Wageningen onderzoek doet naar het effect van klimaatverandering op de Nederlandse akkerbouw. ‘Het zal er anders gaan uitzien. Druiven kunnen we vaker gaan zien, maar denk ook aan eiwitgewassen als sojabonen en veldbonen. En sorghum, een graansoort die goed kan gedijen in ons toekomstige klimaat.’

De andere kant van de droogtemedaille is de kans op mislukte oogsten in de traditionele Nederlandse landbouw. Landbouworganisatie ZLTO – de vereniging van en voor 12.000 boeren en tuinders in Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Gelderland – luidt de noodklok over de voorjaarsdroogte. ‘Er is al veel gezaaid en die zaden blijven nu droog in de grond. Zo komt er niet genoeg betaalbaar en veilig voedsel’, aldus ZLTO-bestuurslid Janus Scheepers.

Droogte in de lente wordt volgens klimaatexpert Peter Siegmund in de toekomst steeds gebruikelijker. ‘Dit komt door een stijging van de verdamping. De hoeveelheid neerslag is nauwelijks veranderd. De toegenomen verdamping is weer het gevolg van de toegenomen hoeveelheid zonnestralen en de stijging van de temperatuur.’

Duurzaam vliegen
Het woord ‘vliegschaamte’ kan weer worden geschrapt uit de Hollandse woordenschat. De rijen voor de incheckbalies van luchthaven Schiphol zijn lang, de vluchten talrijk. Tegelijkertijd wordt werk gemaakt van verduurzaming van de luchtvaart. De KLM heeft een wedstrijd duurzaam vliegen bedacht en zegt fors te gaan investeren in elektrisch vliegen op korte lijnvluchten en het gebruik van waterstof als duurzame brandstof voor vliegtuigen.

Volgens de milieubeweging, bewonersgroepen en een deel van de politiek is het allemaal veel te laat. Zij willen krimp en het instellen van een hogere vliegtaks.  De milieubeweging pleit al jaren voor btw op vliegtickets en accijns op kerosine. Dat vliegen duurder gaat worden – en daarmee de vliegdrempel hoger – staat voor Karel Bockstael van de KLM vast. ‘Over tien jaar kun je niet meer voor een tientje met budgetmaatschappijen naar Barcelona. De vraag naar vliegen zal afnemen.’

De vraag naar elektrische auto’s neemt toe. Van de rijks-subsidiepot voor de aanschaf van nieuwe elektrische personenauto’s is van het jaarbudget van 71 miljoen voor 2022 nog maar 11.290 euro beschikbaar. Ook bij het subisidiepotje dat bedoeld is om de aankoop van een tweedehands elektrische auto te stimuleren is de bodem in zicht. Steeds meer grote autofabrikanten richten het vizier op omschakeling van modellen met brandstofmotoren nar elektrisch aangedreven auto’s.

Koolstofkluizen
In de categorie opmerkelijk: schorren blijken koolstofkluizen eerste klas. Volgens onderzoek van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) houden moerasgebieden als schorren in Ooster- en Westerschelde vijf keer meer CO₂ vast dan bos en 500 keer meer dan oceaan. Onderzoeker Tjeerd Bouma: ‘Zoetwatermoeras is een CO₂-kampioen.’ Waarvan akte.

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl, rvo.nl

De tijd dringt. Het bestaande klimaatbeleid is volstrekt onvoldoende en we moeten als de wiedeweerga stoppen met het gebruik van kolen, olie en gas. Dat is de niet mis te verstane boodschap van het VN-klimaatpanel IPCC. ‘Het is niet voldoende om, zoals nu, op zoek te gaan naar de goedkoopste middelen om de uitstoot te verminderen. Er is echt een systeemverandering nodig.’ zegt Helen de Coninck, een van de vijf Nederlandse wetenschappers die aan het alarmerende IPCC-rapport heeft meegewerkt. ‘We moeten ons anders gaan gedragen.’

Ze geeft als voorbeeld het vervoer in steden. ‘Het is niet genoeg om de acht miljoen auto’s die nu in Nederland rijden te vervangen door acht miljoen elektrische auto’s. De productie daarvan levert ook weer uitstoot op.’ In plaats daarvan moet in de visie van De Coninck het automatisme om in de eigen auto te stappen verdwijnen. ‘Wat kunnen we lopen, fietsen, steppen, met de tram, met een deelauto? Hoe kunnen we onze goederen anders vervoeren?’

Veel wetenschappen maken zich grote zorgen over de staat van het klimaat. Ze gaan zelfs – onder het motto ‘Ongemakkelijk, maar het moet’ – de straat op om met demonstraties in onder meer Den Haag, Madrid en Berlijn aandacht te vragen voor klimaatverandering en de gevolgen daarvan.

Tijdens een door duurzaamheidsorganisatie Urgenda georganiseerde discussiebijenkomst wordt benadrukt dat Nederland zich voor moet bereiden op een flinke zeespiegelstijging. Maar niet door steeds maar weer de dijken te verhogen.

Dubbele dijken
Hoogleraar Pier Vellinga pleit voor een andere aanpak. ‘Dijken verhogen is goed, maar niet genoeg. Het is essentieel dat dijken niet doorbreken. Er mag wel water overheen komen. Dat overleven we wel. Dan staat het water tot aan de vensterbank en niet tot het dak.’ Vellinga pleit voor de aanleg van dubbele dijken. Als achter de zeedijk nog een tweede – lagere – dijk wordt aangelegd kan de schade bij een onverhoopte overstroming de schade worden beperkt.
Het tussenliggende gebied zouden boeren kunnen gebruiken voor zilte teelten. En, redeneert Vellinga, als je dan ook nog water binnen zou laten, kun je dat tussengebied langzaam kunnen laten opslibben. ‘Dat is mijn boodschap voor Zeeland. Maak het inherent veilig door een tweede dijk. Er zijn prachtige kansen voor Zeeland om ook in 2100 aantrekkelijk én veilig te zijn. Maar dan moet je wel nu beginnen.’

Houtbouw
Duurzaamheid vergt creativiteit en het lef om anders te denken en te doen. Dat geldt ook in de bouwwereld waar beton, staal en baksteen nog steeds de boventoon voeren terwijl het gebruik van hout veel duurzamer is volgens Gerben Kuipers, directeur van de Noordereng Groep. ‘Hout is vele malen lichter dan beton en dus makkelijker te transporteren. Er is minder energie nodig om het te bewerken, waardoor we het makkelijker uit elkaar kunnen halen. Wil je en keer een muur weghalen, dan hoef je hem niet te slopen maar kun je hem demonteren en elders weer gebruiken.’

De opmars van elektrisch aangedreven personen- en vrachtvervoer gaat ondertussen gestaag verder. Geordie Kooiman, adviseur Public Affairs van de ANWB, verwacht dat in de nabije toekomst vrachtvervoer via elektrische vrachtwagens gaat doorbreken. ‘We dachten dat vrachtvervoer eerder zou kiezen voor waterstof als brandstof, maar ook daar komen elektrische modellen op de markt.’ Elektrisch varen is eveneens in opkomst. In Zweden is een elektrisch aangedreven draagvleugel-speedboot ontwikkeld. ‘De Tesla van de botenwereld’, zegt Eric Caroen van The Green Wave, een bedrijf in Goes gespecialiseerd in alles wat nodig is voor duurzaam varen.

Duurzaam schoon
Snel een lentefris huis kan volgens schoonmaakspecialist Jessie Kroon van de Zero Waste Academy ook duurzaam en zonder chemische schoonmaakmiddelen. Samen met haar zus Nicky ging Jessie op zoek naar duurzame schoonmaakmiddelen. En ze kwamen erachter dat het heel simpel is. ‘De meeste benodigdheden zijn puur en heeft iedereen waarschijnlijk al in huis: azijn, een citroen, soda en een stuk olijfoliezeep.’

Azijn is volgens de zussen een prima wasverzachter, ontkalker en basis voor allesreinigers. Citroen reageert bruisend met baksoda en doodt bacteriën en schimmels. De zussen Kroon merken dat de vraag naar doe-het-zelfrecepten alleen maar groeit. ‘Er is echt iets gaande. Mensen willen het anders: schoner en simpeler. Dat duurzaam met doe-het-zelf-sopjes schoonmaken ook nog sneller en goedkoper is, zijn bonuspunten.’

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl

De hoge gasprijs speelt een hoofdrol in de berichtenstroom over klimaatverandering en duurzaamheid. Vergroening van de industrie vergt veel elektriciteit en die wordt nu vaak nog door gasgestookte centrales opgewekt. Het kabinet wil de omslag maken naar elektriciteit uit windenergie en investeert daarom miljarden euro’s in nieuwe windparken op zee. Tot 2030 komt er maar liefst 10 gigawatt vermogen bij. Een verdubbeling van de huidige hoeveelheid.

Deze giga-uitbreiding van het aantal windparken op zee is volgens Hans Timmer, voorzitter van de Nederlandse WindEnergie Associatie (NWEA) absoluut nodig om de Nederlandse industrie te helpen te vergroenen. ‘Alleen om de Hoogovens van Tata Steel in IJmuiden groen te kunnen laten draaien is 6 tot 7 gigawatt opgesteld vermogen nodig.’ Het verdubbelen van de stroom op zee vergt miljarden. Niet alleen voor het realiseren van windparken, maar ook voor het aanleggen van een stroomverbinding naar het vasteland.

Meer nog is geld nodig om ervoor te zorgen dat extra windenergie op zee kan worden omgezet naar schone waterstof. Op die manier kan de opgewekte energie worden opgeslagen. De voorgenomen uitbreiding van het aantal windparken op zee wordt door natuurorganisaties toegejuicht maar de Nederlandse Vissersbond is geen voorstander. ‘We gaan opnieuw visgebied verliezen’, zegt bond-woordvoerder Derk Jan Berens. ‘Het gaat om een enorm gebied dat aan de visserij wordt onttrokken. Je gaat een natuurgebied veranderen in een industriegebied.’

Roer om
De hoge gasprijs kan gaan zorgen voor een kaalslag in de glastuinbouw. De meeste glastuinders zijn grootverbruikers van gas. Veel tuinders leveren groenten en fruit op basis van in het verleden afgesproken prijzen aan supermarkten en groothandels. Zij kunnen de hogere gasprijs niet of amper in hun prijzen verwerken. ‘Het zijn ontwikkelingen die het normale ondernemersrisico ver te boven gaan’, zegt voorzitter Adri Bom-Lemstra van belangenbehartigingsorganisatie Glastuinbouw Nederland.

Glastuinder Rob Baan is een van de weinige glastuinders die op tijd de bakens heeft verzet. Zijn bedrijf Koppert Cress is al jaren van het gas af. Twaalf jaar geleden werd hij door zijn collega-glastuinders voor gek verklaard en weggezet als een geitenwollensokkentype, maar nu is hij spekkoper. Baan heeft geen gas nodig. Warmte uit de kas wordt in de zomer in de grond opgeslagen en vervolgens in de wintermaanden naar boven gehaald en de kas ingepompt. Baan: ‘Dit is nu de meest duurzame kas ter wereld.’

Betere levensduur
De parlementscommissie Interne markt en consumentenzaken van het Europees Parlement wil ook graag meer duurzaamheid. Hij dringt bij de Europese Commissie aan op het invoeren van een verplichting voor fabrikanten om toestellen te maken die langer meegaan. En die toestellenmoeten in geval van een mankement ook door andere dan de eigen monteurs te repareren zijn.

De pijlen zijn daarbij vooral gericht op elektrische apparaten, waarvan er nu jaarlijks 53 miljoen ton op een afvalberg terecht komen. Al dat afval staat volgens de Duitse Anna Cavazzini – voorzitter van de commissie Interne markt en consumentenzaken – haaks op de steeds vuriger gepropageerde kringloopeconomie en consumentenonderzoeken die uitwijzen dat drie op de vier Europeanen kapotte apparaten liever laat repareren dan ze te vervangen.

Wegwerpplastic taboe
Na de invoering van statiegeld op kleine flessen – en in de toekomst ook statiegeld op blikjes – komt er een verbod op wegwerpplastic. Staatssecretaris Vivianne Heijnen (milieu) wil dat vanaf 2024 op kantoren, in de horeca en op festivals geen wegwerpbekers en maaltijdverpakkingen meer worden gebruikt.  Greenpeace, Natuur & Milieu en de Plastic Soup Foundation zien het voorgenomen verbod op wegwerpplastic als een stap in de goede richting.

Ongeveer tweehonderd melkveehouders doen mee aan een experiment waarbij hun koeien dankzij een pil van chemiereus DSM 30 procent minder scheten laten en boeren – waarbij voor het klimaat schadelijk methaan vrijkomt. Dat duurzaam ook leuk kan zijn, bewijzen Wiebe Radstake en Suzan Dahmen van zeilend vrachtschip Vrijbuiter. Met hulp van kunstschilder Hetty van der Linde, kunstenaar Willem ter Weele en kinderen van de Willibrordusschool zijn de zeilen van de Vrijbuiter beschilderd. Zo zijn de zeilen én de wereld weer een tikkie mooier.

Bronnen: pzc, nos.nl, NRC>Klimaat, nu.nl